Franz Schubert — Trio fortepianowe nr 2 Es-dur, op. 100, D. 929 (1827)

FRANZ SCHUBERT (1797-1828) – Austriacki kompozytor, mistrz pieśni, dzięki któremu gatunek ten osiągnął pełnię i najwyższy punkt swojego rozwoju. Urodzony na przedmieściach Wiednia, w ubogiej rodzinie, musiał łączyć własną edukację, a następnie aktywność kompozytorską z zawodem nauczyciela.

Zajęcie to nigdy nie stało się dla niego źródłem satysfakcji, stanowiąc jedynie przeszkodę w pracy twórczej. Okresowo i dzięki wsparciu finansowemu przyjaciół mógł zawieszać działalność pedagogiczną, by skupić się na komponowaniu. Jednym z orędowników talentu Schuberta w muzycznych kręgach wiedeńskich był wybitny śpiewak Johann M. Vogl. Atmosfera stolicy sprzyjała życiu towarzyskiemu, a wokół Schuberta, chętnie zapraszanego przez stołeczne salony, szybko utworzył się krąg złożony z artystów, literatów i intelektualistów. W lokalnych kawiarniach i prywatnych mieszkaniach odbywały się słynne wieczorki muzyczne, tzw. schubertiady, a partytury kompozytora, mimo że nieczęsto publikowane, krążyły wśród przyjaciół i wielbicieli. Franz Schubert umarł w wieku 31 lat. W ciągu krótkiego życia nie udało mu się wywalczyć uznania ze strony kapryśnej publiczności stolicy Austrii. Muzyczny Wiedeń, wiążący swoją reputację z nazwiskami Haydna, Mozarta i Beethovena, zmarginalizował twórczość kompozytora i nie docenił jego talentu. Goethe zignorował pieśni Schuberta pisane do jego poezji, także Beethoven nie poznał się na talencie kompozytora, nadrabiając to, jak twierdzą źródła, dopiero na łożu śmierci: „Zaiste, iskra boskiego geniuszu tkwi w tym Schubercie!” Schubert, uwielbiany przez przyjaciół, nigdy nie zyskał sławy. Funkcjonował jedynie jako centrum tzw. kręgu Schubertowskiego, przyciągał swoją osobą artystów i inteligencję, wśród nich był najjaśniejszą gwiazdą. Jednak poczucie osamotnienia, które towarzyszyło mu nawet między przyjaciółmi oraz niemożność przebicia się z dziełami do szerszego grona odbiorców powodowała, że popularność ta miała raczej gorzki smak. Dzieła Schuberta zyskały rozgłos dzięki wydaniu dopiero z końcem XIX wieku. Pełny katalog z połowy XX wieku liczy sobie prawie 1000 utworów. Obecnie Schubert należy do grona najczęściej wykonywanych kompozytorów. Mimo że los dał mu niewiele czasu, pozostawił po sobie imponującą liczbę dzieł. Są wśród nich msze, sonaty fortepianowe, kwartety smyczkowe, utwory kameralne, symfonie oraz przede wszystkim – mistrzowskie cykle pieśni, które wyznaczyły kanony tego gatunku, ucieleśniły maksimum jego potencjalności oraz nadały mu kierunek rozwoju. Już w wieku 20 lat Schubert był autorem 300 pieśni, w sumie napisał ich ponad 600. Podporządkował je poetyckiej i dramatycznej narracji oraz uczynił głęboko poruszającymi, dzięki temu między innymi, że sięgał w nich po poezję Goethego, Schillera, Heinricha Heinego, Wilhelma Müllera. Twórczość Schuberta bywa interpretowana jako uwikłana tak w nurt klasyczny, jak i romantyczny. Z jednej strony bowiem cechuje ją poetyckie ujęcie, emocjonalność, spontaniczność, różnorodność nastrojów i rewolucyjność muzycznego języka, z drugiej natomiast, odniesiona pozostaje do wymagań sformalizowanych wzorów kompozycji. Trudno rozstrzygnąć jednoznacznie, czy Schubertowi, łączącemu klasyczną formę z romantyczną melodią, bliżej było do Beethovena i Mozarta, czy też do Chopina i Wagnera.